“德尔斐”这个名字据说来自于海豚(δελφις / delphis):在荷马的诗歌中,阿波罗为了在这个地方创建教派,曾经以这种动物的形象吸引克里特的航海者前来作为最早的祭司。
德尔斐(Δελφοί)是一处重要的“泛希腊圣地”,即所有古希腊城邦共同的圣地。考古学上德尔斐地区最早有人类居住的迹象可以上溯到旧石器时代,这里主要供奉着“德尔斐的阿波罗”(Appollon pythien,以下简称“阿波罗”),著名的德尔斐神谕就在这里颁布。德尔斐位于福基斯,现在已被列入联合国教科文组织的世界遗产名录。
“泛希腊圣地”是一个外在于城邦政治的复杂构造,在宗教意义上为所有希腊人提供自我认识的唯一途径,据说阿波罗神庙的入口处刻着三句箴言:“认识你自己”(γνῶθι σεαυτόν)、“凡事不过分”(μηδεν αγαν)、“妄立誓则祸近”(ἐγγύα πάρα δ'ἄτη)。德尔斐箴言忠告人们要虔诚的生活,是古希腊阿波罗赐给人们的教诲。
在前8世纪中叶至前7世纪中叶期间,阿波罗崇拜获得了很高的声誉,因为他是当时如火如荼的殖民事业的守护神。
阿波罗的神谕
德尔斐圣地的神话来源值得一书,据说这是阿波罗本人继创建了提洛(Delos)的神庙之后一手创办的。当他来到德尔斐的时候,这里由一条巨蟒“皮同”(Python)看守,它是盖娅(大地)所生,守护着一个属于忒弥斯的神谕。阿波罗希望用自己的神谕来指导人们,因而用弓射杀了皮同,将圣地取而代之。
这个神话将阿波罗描绘为一个征服者/奠基者,这解释了为什么他能够成为殖民活动的守护神,以及为什么对他的崇拜散布在所有殖民地上。与此同时,这也将神谕置于了圣地的核心。
德尔斐的圣地实际上是“神谕性的”,在这里神的话语通过皮媞亚(德尔斐的女预言者)下达到凡人。这个女祭司传统上是一个未受过教育的年轻处女(后期演变成了一个老年妇女,但仍著少女的服饰),她坐在一个三脚架上,这个架子支在产生神谕的沟壑(ἄδυτον / Adyton)中,下面就是产生天然气的裂缝。皮提娅手持着一个“phiale”(用于浇祭用的扁盘子)以及一支月桂(阿波罗的神树)。
对神谕的咨询最初是年度性的,在德尔斐历的“Bysius”这个月(公历二月至三月之间)的第七天开始举办阿波罗节。随后演变成一年内(传说中)阿波罗在当地居住的九个月中每个月的七号都举行仪式,这天起名为“polyphthoos”(许多问题的日子)。在问询前有一些仪式需要履行,它们由女预言者在两个祭司的配合下完成。后者终生服务于神庙,下面辖有五个操持仪式的“hosioi”(神圣的人)以及两个男预言者,其中一个辅佐皮提娅,将她的预言翻译成常人所能理解的语言。
在希腊神话中,德尔斐是世界的中心。因此在“Adyton”内竖立着一个锥形石柱,称为翁法洛斯(意指“大地肚脐”),由两个金质的老鹰支撑,象征着这一地位。传说宙斯曾经于相反方向放出两只苍鹰来测量大地,而它们相遇的地点正是德尔斐。
每年,当阿波罗离开的时候自然没有神谕,这造成每年神谕重开的时候总是有无数的信徒等候。因此神庙的祭司有权安排参加仪式的优先权(Προμαντεία / promanteia)。参加者先向神献上适当的礼物,然后由祭司向一头山羊身上泼上一些冷水,如果它不因此而战栗则被认为是不祥之兆,仪式将不会进行;而如果朝拜者被接受,山羊将被进献,而他可以进入神殿向女预言者提出问题,当然,这个问题被回答与否就取决于神的旨意了。
狄俄尼索斯教派
在冬天的那几个月,阿波罗会离开德尔斐圣地去往极北之地自我洁净,因此在德尔斐他的位置就被狄俄倪索斯所取代。后者在冬天出现三个月,是帕尔纳索斯山上一个教派仪式,生食的(omophage)提阿德斯(Thyades,可能等同于迈纳德斯/Maenads)的崇拜对象。在“Adyton”里还有一个狄俄尼索斯的墓。
这个神的地位由于他和阿波罗的关系而渐渐地得到改变,最初他要低于太阳神,但是后来,因为他对等神的身份而逐渐融入了阿波罗的神性,二者变得不可分离。因此在德尔斐的声名远播的同时,狄俄尼索斯教派也借此获得了泛希腊的信仰。
在德尔斐,阿波罗神庙的地位较为特殊,因为神像在圣地中仅仅处于次要的位置,让位于神谕的存在。根据传说,神庙建造在一个火山断层上,这个断层直通地底深处,而正是通过它,阿波罗才能和凡人沟通;德尔斐的神谕,通过皮提娅的中介而将神的语言昭示给世人,即为神庙最主要的功用。
在建造神庙之前,它的地点被精心勘测过,以使得从圣地的任何角落都能够被看见,即一个ἐπιφᾶνήστος τόπος(最显赫的地方)。德尔斐的阿波罗神庙坐落于峰顶高达2459米的帕纳索斯山的山坡上,在这个高度能够俯瞰整个希腊中部。山坡十分陡峭,下面不远处还有另一座献给雅典娜(Athena Pronaia,“先于神庙的雅典娜”)的神庙,她看护着(并“先于”)这个圣地。
参观者从“神路”走进德尔斐圣地,所谓神路是一段两边排列各种纪念碑的道路,包括二十几座各个城邦贡奉的纪念建筑,其中大部分是宝库(trésor),里面陈列了献给神明的供奉(ex-voto)。这些供奉,要么是出于虔诚要么出于政治目的。在这些祈愿用的小教堂里一般具有专门的地方存放代表神性的物件;而另一种祈愿物的存放处是一个沟堑,开挖在“空地”的地面上,也就是说位于神圣的区域内。
圣地也有体育场、跑马场以及体操馆,它们是四年一度的皮托运动会(Jeux Pythiques)的举办地。这个运动会同奥林匹克运动会旗鼓相当,也是具有全希腊影响力的重要祭典,根据非常严格的宗教历法进行。
祈愿性的纪念建筑
在圣地的脚下,有一条小道通向神庙的所在,在这条狭窄的“神路”两侧间或摆放着一些拼凑风格的纪念建筑,它们主要设计用来存放对神明的进献,以向他表达感谢之情或纪念喜庆的事件。
自前6世纪起直到前4世纪,人们建造了三种中等尺寸的建筑物:宝库、祈愿柱、雕塑库。
宝库是建于圣址上大小中等的建筑,它们的分布没有规划,是由各个城邦在喜庆的节日时自行兴建的。它们作为“祈愿堂”存放有各种祭献的物品以及用来颂扬城邦的辉煌的艺术品。在希腊的各个圣地上都修建有宝库,而德尔斐是宝库最集中的地方,大约有二十多个。许多存放于宝库里的祭品已经丢失,但建筑本身的魅力还是很有价值的。
最著名的宝库有:
锡弗诺斯岛宝库(约前525年),由锡弗诺斯岛(Siphnus)岛的居民修建。这是一个确确实实的珍宝盒建筑,爱奥尼风格的装潢和雕塑被发挥到了极致:檐壁是连续的,在每个立面都雕有一个主题,其中最栩栩如生的一幅展现了奥林匹斯诸神坐着在商量决定特洛伊的命运,而他们面前希腊人正奋力拼杀着。
雅典人宝库崛起于约前485年,是精心选址之作,它位于神路于圣殿前的最后一个拐弯处,因此不论是从圣地入口还是从神庙都能够看到它。它占地6.5米×9.5米,是为了纪念马拉松战役的胜利而修建。它的装饰由陶立克柱式上的排档间饰所组成,表现了希腊神话中的不同故事场景:正面描绘了希腊人同阿玛宗战斗的场景;左面绘有象征雅典的忒修斯的英雄事迹,因为后者是传说中雅典的第一个国王,城市的奠造者;在右墙上是象征伯罗奔尼撒的赫拉克勒斯同野蛮人战斗的英雄事迹;最后,在后墙上刻画的是赫拉克勒斯牵回巨人格律翁的牛群的故事。这就是该建筑的政治动机,表现了雅典人在阿波罗的庇护保护希腊免遭野蛮人的侵害,这个动机之彰显已经接近希腊道德中所谓“僭妄”(hybris)的极限,即试图超越凡人的地位挑战天神。
最晚近的宝库是忒拜宝库(约前370年)以及昔兰尼宝库(前350年-前325年),所以可以得出结论,即这种建筑风潮在德尔斐持续了不到两个世纪。
祈愿柱
自前4世纪起,可能是出于对节约空间的考虑,另一种祭献形式开始流行,即祈愿性的圆柱和立柱。圆柱(或单或双)和立柱是用来将祭献品高高托起,以显示其价值之用,通常是一些表现统治者的青铜雕塑。
纳克索斯岛的圆柱建于约前575年,是最早的此类纪念碑之一。它非常高大,顶端甚至接近阿波罗神庙的地面高度,而它本身位于该建筑的脚下,原始克托尼俄斯信仰的地域。为了能够让所有的角落都能够看到,它有一个很长的柱身,和一个壮观的爱奥尼柱头,上面还立了一只高达两米的狮身人面像(“纳克索斯的斯芬克斯”)。这只猛兽可能看守着狄俄尼索斯的墓,后者是纳克索斯人的守护神。柱子上有一个小小的镌刻表明纳克索斯人可能因为这个祭品而获得了咨询神谕的优先权(promenteia)。
舞蹈者的圆柱是年代为前370年的作品,它装饰有爵床叶饰(acanthe),承托了一个新颖的顶饰:三个年轻女子支撑着一个三脚架,里面放置了翁法洛斯,德尔斐的象征。
罗得岛的立柱又称“利西波斯的太阳战车”,于前325年至前300年间进贡,这个立柱支撑着一个镀金的驷马战车,上面坐着太阳神赫利俄斯。这个结构正对着阿波罗神庙。
雕塑群
在圣地的低处,入口的左侧,曾经摆放着一个非常宏伟的纪念雕塑,后来这个雕塑被竞争中的城市陆续用不同的主题取代。现在我们还能看到两个象征着这个竞争开始的纪念物:米太亚得的雕像以及吕山德的雕像,或名“海军督统雕像”(ναυαρχία / Nauarchia)。
米太亚得像由雅典人捐赠,纪念了希腊人战胜波斯人的马拉松战役。它由十三个雕塑组成,雕塑者为菲迪亚斯(帕台农神庙的设计者和建造者)。这些雕塑将雅典娜、阿波罗以及米太亚得表现在同一场景中,还出现了十个胜利的英雄角色以及三个雅典的执政官。
吕山德像就在米太亚得像的隔壁,它有一个基座,上面摆放着一整套青铜雕塑,在后面有二十八个雕塑表现了所有参加埃果斯河战役的人员,在这场海战中,吕山德率领斯巴达海军以少敌多击败了雅典的海上力量。前面有十个雕塑,表现了“宙斯之子”(Διόσκουροι)的场景,出现的人物有卡斯托尔和波吕克斯、宙斯、阿波罗、阿耳忒弥斯以及波塞冬,出场的还有带着花环的吕山德,一个传令官以及旗舰的掌舵者。
雕像的排列有非常显著的政治考量,希冀能够高于米太亚得的纪念碑,而两者的目的是相似的。由于吕山德不想被批评为僭妄,所以他将众神放在前列,而米太亚得的雕塑中他们和凡人出现在同一个场景中。
附录:德尔菲箴言147条
序号 希腊文 英文 中文备注
001. Επου θεω Follow God 顺天理(道)
002. Νομω πειθου Obey the law 守律法
003. Θεους σεβου Worship the Gods 礼拜诸神
004. Γονεις αιδου Respect your parents 孝敬父母
005. Ηττω υπο δικαιου Be overcome by justice 由正义、公正来解决问题
006. Γνωθι μαθων Know what you have learned 知道你所学到的
007. Ακουσας νοει Perceive what you have heard 察觉你所听到的
008. Σεαυτον ισθι Be Yourself or Know Yourself 认识你自己
009. Γαμειν μελλε Intend to get married 意向结婚成家
010. Καιρον γνωθι Know your opportunity 了解你的机遇
011. Φρονει θνητα Think as a mortal 像凡人一样去思索(务实)
012. Ξενος ων ισθι If you are a stranger act like one 若你是个陌生人则行动的像个陌生人(或指入乡随俗和重礼节,但不忘本色和不过份干涉)
013. Εστιαν τιμα Honor the hearth (or Hestia) 敬重灶神(家庭,或饮食和健康)
014. Αρχε σεαυτου Control yourself 管好你自己
015. Φιλοις βοηθει Help your friends 帮助你的朋友
016. Θυμου κρατει Control anger 戒嗔、控制愤怒
017. Φρονησιν ασκει Exercise prudence 审慎
018. Προνοιαν τιμα Honor providence 敬重神的恩惠
019. Ορκω μη χρω Do not use an oath 不随意起誓
020. Φιλιαν αγαπα Love friendship 珍爱友谊
021. Παιδειας αντεχου Cling to discipline 坚守纪律
022. Δοξαν διωκε Pursue honor 追寻信义
023. Σοφιαν ζηλου Long for wisdom 渴望智慧
024. Καλον ευ λεγε Praise the good 赞美优秀(善)
025. Ψεγε μηδενα Find fault with no one 不寻找任何人的过失
026. Επαινει αρετην Praise virtue 赞美德行
027. Πραττε δικαια Practice what is just 学习什么是公正的
028. Φιλοις ευνοει Be kind to friends 善待朋友
029. Εχθρους αμυνου Watch out for your enemies 留意你的敌对者
030. Ευγενειαν ασκει Exercise nobility of character 行使高尚的品格
031. Κακιας απεχου Shun evil 远离邪恶
032. Κοινος γινου Be impartial 宜公正公平,要不偏不倚
033. Ιδια φυλαττε Guard what is yours 守护属于你的事物
034. Αλλοτριων απεχου Shun what belongs to others 不可觊觎他人之物
035. Ακουε παντα Listen to everyone 倾听他人
036. Ευφημος ισθι Be (religiously) silent 保持沉静(宗教的)
037. Φιλω χαριζου Do a favor for a friend 施恩予友
038. Μηδεν αγαν Nothing to excess 不过分,避免极端
039. Χρονου φειδου Use time sparingly 善用时间
040. Ορα το μελλον Foresee the future 眼光放长远,预知未来,预先准备好
041. Υβριν μισει Despise insolence 轻视傲慢(的态度)
042. Ικετας αιδου Have respect for suppliants 尊重恳求者
043. Πασιν αρμοζου Be accommodating in everything 有容乃大
044. Υιους παιδευε Educate your sons 教育你的孩子
045. Εχων χαριζου Give what you have 贡献你所拥有的
046. Δολον φοβου Fear deceit 谨防欺骗
047. Ευλογει παντας Speak well of everyone 人人言善语
048. Φιλοσοφος γινου Be a seeker of wisdom 成为智慧的探索者
049. Οσια κρινε Choose what is divine 选择什么是神圣的
050. Γνους πραττε Act when you know 明智方行
051. Φονου απεχου Shun murder 不杀生,远离杀害
052. Ευχου δυνατα Pray for things possible 为他人祈祷,为可能发生的事祈祷
053. Σοφοις χρω Consult the wise 请益贤达
054. Ηθος δοκιμαζε Test the character 考验品格
055. Λαβων αποδος Give back what you have received 沐恩必偿
056. Υφορω μηδενα Down-look no one 勿看轻他人
057. Τεχνη χρω Use your skill 运用你的才能
058. Ο μελλεις, δος Do what you mean to do 做你该做的
059. Ευεργεσιας τιμα Honor a benefaction 赐予恩泽
060. Φθονει μηδενι Be jealous of no one 勿嫉妒他人
061. Φυλακη προσεχε Be on your guard 提防他人,保护自己
062. Ελπιδα αινει Praise hope 赞美希望
063. Διαβολην μισει Despise a slanderer 鄙视谗佞
064. Δικαιως κτω Gain possessions justly 取得财产要公正
065. Αγαθους τιμα Honor good men 敬重好人
066. Κριτην γνωθι Know the judge 明理(自己内在的)判断
067. Γαμους κρατει Master wedding-feasts 不纵情逸乐
068. Τυχην νομιζε Recognize fortune 知晓运势,事态
069. Εγγυην φευγε Flee a pledge 远离担保,不随意替人担保
070. Απλως διαλεγου Speak plainly 表达要明确清晰
071. Ομοιοις χρω Associate with your peers 与平辈,同事合作
072. Δαπανων αρχου Govern your expenses 节制你的消费
073. Κτωμενος ηδου Be happy with what you have 知足常乐
074. Αισχυνην σεβου Revere a sense of shame 要有羞耻心
075. Χαριν εκτελει Fulfill a favor 释出善意
076. Ευτυχιαν ευχου Pray for happiness 为幸福祈祷
077. Τυχην στεργε Be fond of fortune 把握时势,事态
078. Ακουων ορα Observe what you have heard 观察你所听到的
079. Εργαζου κτητα Work for what you can own 为了你能(珍惜)拥有的而工作
080. Εριν μισει Despise strife 鄙视争斗
081. Ονειδος εχθαιρε Detest disgrace 痛恨鄙弃耻辱的行为
082. Γλωτταν ισχε Restrain the tongue 不造口业
083. Υβριν αμυνου Keep yourself from insolence 使你自己不傲慢
084. Κρινε δικαια Make just judgements 做出适当的审断
085. Χρω χρημασιν Use what you have 使用你所拥有的
086. Αδωροδοκητος δικαζε Judge incorruptibly 判断廉明拒腐贿
087. Αιτιω παροντα Accuse one who is present 莫于背后指责他人
088. Λεγε ειδως Tell when you know 言汝所知
089. Βιας μη εχου Do not depend on strength 莫恃强凌弱
090. Αλυπως βιου Live without sorrow 活在悲伤外,生活不悲观
091. Ομιλει πραως Live together meekly 和谐共处
092. Περας επιτελει μη αποδειλιων Finish the race without shrinking back 不要半途而废
093. Φιλοφρονει πασιν Deal kindly with everyone 待人温和
094. Υιοις μη καταρω Do not curse your sons 不可辱骂你的孩子
095. Γυναικος αρχε Rule your wife 指导您的妻子
096. Σεαυτον ευ ποιει Benefit yourself 有益于你自己
097. Ευπροσηγορος γινου Be courteous 礼让,讲礼貌
098. Αποκρινου εν καιρω Give a timely response 适时给予回应
099. Πονει μετ ευκλειας Struggle with glory 不让荣耀冲昏头
100. Πραττε αμετανοητως Act without repenting 勿执悔行
101. Αμαρτανων μετανοει Repent of sins 忏悔罪行
102. Οφθαλμου κρατει Control the eye 非礼勿视
103. Βουλευου χρονω Give a timely counsel 适时给予建议
104. Πραττε συντομως Act quickly 做事要迅速灵活
105. Φιλιαν φυλαττε Guard friendship 保护友谊
106. Ευγνωμων γινου Be grateful 常怀感恩之心
107. Ομονοιαν διωκε Pursue harmony 崇尚和谐
108. Αρρητον κρυπτε Keep deeply the top secret 重要秘密不可泄
109. Το κρατουν φοβου Fear ruling 畏惧统治,或指畏惧被统治
110. Το συμφερον θηρω Pursue what is profitable 追求什么是有益的
111. Καιρον προσδεχου Accept due measure 把握适量的尺度,接受正当的标准
112. Εχθρας διαλυε Do away with enmities 消弭仇恨
113. Γηρας προσδεχου Accept old age 接受衰老
114. Επι ρωμη μη καυχω Do not boast in might 不浮夸能力
115. Ευφημιαν ασκει Exercise (religious) silence 对(宗教上的)沉默
116. Απεχθειαν φευγε Flee enmity 避免导致敌意
117. Πλουτει δικαιως Acquire wealth justly 公正的赚取财富
118. Δοξαν μη λειπε Do not abandon honor 勿弃敬重之心
119. Κακιαν μισει Despise evil 鄙视邪恶
120. Κινδυνευε φρονιμως Venture into danger prudently 冒然进入险处须谨慎
121. Μανθανων μη καμνε Do not tire of learning 莫于学习感到厌倦
122. Φειδομενος μη λειπε Do not stop to be thrifty 莫中断勤俭的美德
123. Χρησμους θαυμαζε Admire oracles 赞赏神谕
124. Ους τρεφεις αγαπα Love whom you rear 爱你所养的
125. Αποντι μη μαχου Do not oppose someone absent 莫抵制某个缺席者
126. Πρεσβυτερον αιδου Respect the elder 尊重年长
127. Νεωτερον διδασκε Teach a youngster 教导后学
128. Πλουτω απιστει Do not trust wealth 不依赖财势、莫仗财势
129. Σεαυτον αιδου Respect yourself 尊重你自己
130. Μη αρχε υβριζειν Do not begin to be insolent 不着手行使粗野之事
131. Προγονους στεφανου Crown your ancestors 为祖增光
132. Θνησκε υπερ πατριδος Die for your country 为国家无畏的付出
133. Τω βιω μη αχθου. Do not be discontented by life 别对生命产生不满
134. Επι νεκρω μη γελα Do not make fun of the dead 勿拿去世者开玩笑
135. Ατυχουντι συναχθου Share the load of the unfortunate 帮不幸者分担负担
136. Χαριζου αβλαβως Gratify without harming 使高兴,满足而不造成伤害
137. Μη επι παντι λυπου Greive for no one 莫为别人(过分)悲伤
138. Εξ ευγενων γεννα Beget from noble routes 以高尚的方式达到目标,或指结交高尚品格的伙伴
139. Επαγγελου μηδενι Make promises to no one 不对任何人许诺
140. Φθιμενους μη αδικει Do not wrong the dead 尊重死者,不错误的对待死者
141. Ευ πασχε ως θνητος Be well off as a mortal 丰富你的生命
142. Τυχη μη πιστευε Do not trust fortune 勿恃侥幸
143. Παις ων κοσμιος ισθι As a child be well-behaved 年幼时要行为端正
144. ηβων εγκρατης as a youth - self-disciplined 青年时要自律
145. μεσος δικαιος as of middle-age - just 中年时要正直
146. πρεσβυτης ευλογος as an old man - sensible 年长时要明智和通情达理
147. τελευτων αλυπος on reaching the end - without sorrow 达最终──无忧愁